فهرست مطالب

مجله پژوهش آب ایران
پیاپی 2 (تابستان 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/05/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقاله پژوهشی
  • جمال احمدآلی، عادل پدرام، کیوان فتوحی * صفحه 1

    اعمال تنش های آبی به قصد افزایش کارآیی مصرف آب و اهداف به زراعی (نظیر افزایش برخی پارامترهای کیفی محصول، جلوگیری از رشد بی رویه اندام های هوایی محصولاتی نظیر چغندرقند و...) صورت می گیرد. این پژوهش به منظور تعیین و تاثیر زمان قطع آخرین آبیاری و رابطه آن با کمیت و کیفیت چغندر قند در طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار (از یک هفته تا پنج هفته قطع آبیاری قبل از برداشت) به مدت 2 سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی میاندوآب به اجرا در آمد. هر تیمار در پنج خط هفت متری با فاصله بین خطوط 60 سانتی متر و روی ردیف 20 سانتی متر اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای صفات مختلف عملکرد ریشه، عملکرد قند ناخالص و عملکرد قند سفید، درصد قند، سدیم، پتاسیم، ازت، خلوص شربت و درصد قند سفید، نشان داد که بین هیچکدام از صفات در سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری وجود ندارد. مقایسه میانگین عملکرد قند خالص در تجزیه مرکب نشان داد که بالاترین عملکرد به تیمار چهار و پنج به ترتیب با 12/9 و 11/9 تن در هکتار تعلق داشت هر چند که با سایر تیمارها در یک گروه قرار گرفتند. بالاترین کارآیی مصرف آب شکر مربوط به تیمارهای چهار و پنج هفته قطع آبیاری برابر 69/0 کیلوگرم بر متر مکعب بوده است. لذا با توجه به اینکه اکثر صفات مورد بررسی در یک گروه آماری قرار گرفته و با هم اختلاف آماری ندارند و حتی اعمال تنش در پاره ای از موارد سبب بهبود کیفیت و افزایش درصد قند شده است لذا چهار الی پنج هفته قبل از برداشت آخر مهر را می توان برای قطع آبیاری توصیه کرد.

    کلیدواژگان: تاریخ قطع آخرین آبیاری، تنش آبی، چغندرقند، کارآیی مصرف آب و میاندوآب
  • لاله پرویز، مجید خلقی، مرضیه مالمیر صفحه 9
    جریان رودخانه به عنوان یکی از مولفه های اصلی در منابع آب، جهت برنامه ریزی در مدیریت منابع آب و مطالعات بهره برداری مخزن از اهمیت چشمگیری برخوردار است. به همین دلیل استفاده از روش هایی جهت پیش بینی با عملکرد تفکیک متغیرهای هیدرولوژیکی به مقیاس های کوچکتر زمانی ضروری بنظر می رسد. در این تحقیق جهت تفکیک سری سالانه به سری های شش ماهه و ماهانه از روش تفکیک کننده و شبکه عصبی مصنوعی استفاده شد. مدل های روش تفکیک کننده مدل های پایه، مبسوط و شبکه عصبی از نوع شبکه پیش خور با الگوریتم پس انتشار خطا (FFBP) بودند. حوزه آبریز دریاچه ارومیه واقع در شمال غرب کشور به عنوان منطقه مطالعاتی جهت استفاده از آمار آبدهی انتخاب شد. آماره های نکویی برازش مدل های مورد بررسی RMSE، MR، SE مبین عملکرد بهتر مدل مبسوط و شبکه عصبی در پیش بینی جریان فصلی در مقایسه با مدل پایه بودند ولی در تفکیک مقیاس های زمانی کوچکتر مدل مبسوط توصیه می شود. نتایج، حاکی از افزایش اختلاف بین جریان مشاهداتی و تفکیکی در صورت وجود روند در مقادیر پیش بینی شده به علت تاثیر در مرحله تخمین پارامتر می باشد. خصوصیات آماری مانند میانگین و انحراف معیار توسط سه مدل حفظ شدند.
    کلیدواژگان: جریان رودخانه، تفکیک کننده زمانی، شبکه عصبی مصنوعی و حوزه آبریز دریاچه ارومیه
  • مختار میرانزاده، علیرضا مامنپوش صفحه 19
    تقریبا دو سوم آب مورد نیاز حوضه آبریز زاینده رود که بالغ بر3500 میلیون مترمکعب می باشد از منابع آب زیرزمینی، خصوصا چاه ها، تامین شده و عمدتا برای آبیاری مصرف می شود. به علت خشکسالی های اخیر و کاهش آورد رودخانه زاینده رود تقاضای آب زیرزمینی افزایش یافته و این امر باعث افت شدید سطح آب زیرزمینی در اغلب دشت های این حوضه شده است. تحلیل آمار و اطلاعات هواشناسی و هم چنین چاهک های مشاهده ای نشان می دهد که روند افت سطح آب هم چنان ادامه دارد. این وضعیت پیامدهایی منفی در برداشته که رشد و توسعه این استان را با مشکل روبرو کرده است. بنابراین باید هر چه سریع تر برداشت آب زیرزمینی را کاهش ولی بهره وری از آن را افزایش داد. یکی از موضوعاتی که در بهره وری آب زیرزمینی مطرح است برآورد میزان برداشت ماهانه آب زیرزمینی در محدوده شبکه های آبیاری می باشد. در این تحقیق، با استفاده از آمار و اطلاعات موجود چاه های مورد بهره برداری، اطلاعات تکمیلی اخذ شده از بهره برداران و نرم افزار ILWIS، نقشه های مورد نیاز ترسیم شده اند. با استفاده از این نقشه ها و انطباق آنها، آمار تخلیه سالانه چاه های دشت ها تبدیل به آمار تخلیه ماهانه درمحدوده شبکه های آبیاری مدرن شد و در نهایت میزان آب زیرزمینی مصرفی ماهانه و سالانه در هر هکتار در محدوده ناخالص شبکه های آبیاری راست نکوآباد، چپ نکوآباد، راست آبشار، چپ آبشار، مهیار – جرقویه، برخوار و متوسط کل شبکه بدست آمد. میزان آب مصرفی سالانه به ازای یک هکتار در سال زراعی82 – 1381 در هر کدام از شبکه های فوق به ترتیب برابر15011، 7014، 11509، 4952، 1444، 2662 و 5302 متر مکعب برآورد شد. این مقادیر ممکن است درسال های مختلف با توجه به شرایط اقلیمی، الگوی کشت و عوامل دیگر، تغییر کند، ولی برآورد اولیه و مقایسه آنها می تواند گامی موثر در جهت افزایش بهره وری آب در این حوضه که در حال حاضر دچار بحران آب است باشد
    کلیدواژگان: آب زیرزمینی، شبکه آبیاری، حوضه آبریز زاینده رود
  • مهدی اسمعیلی ورکی، محمدحسین امید صفحه 27
    حوضچه های آرامش واگرا با مقاطع مستطیلی و ذوزنقه ای، به دلیل عدم نیاز به استفاده از سازه تبدیل در ابتدا و انتهای آنها و نیز عملکرد هیدرولیکی مناسب تر از نظر نسبت عمق ثانویه و افت نسبی انرژی، جایگزین های مناسبی برای حوضچه های کلاسیک می باشند. در پژوهش حاضر، به منظور تسهیل در طراحی اینگونه حوضچه ها، با تجزیه و تحلیل آماری، معادلاتی برای برآورد نسبت عمق ثانویه و طول نسبی جهش ارائه شده است. برای رسیدن به مدل های رگرسیونی با دقت مطلوب، پارامترهای بی بعد موثر با استفاده از تحلیل ابعادی استخراج و با بکارگیری آنها 5 مدل رگرسیونی برای برآورد نسبت عمق ثانویه و طول نسبی جهش واگرا در مقاطع ذوزنقه ای و 5 مدل رگرسیونی برای مقطع مستطیلی استخراج شد. سپس بر اساس آماره های R2، EF و RMSE، مناسب ترین مدل برای برآورد نسبت عمق ثانویه در مقطع مستطیلی مدلی با 989/0 R2=، 9895/0 EF= و 21264/0 RMSE= و برای طول نسبی جهش با 951/0 R2=، 9528/0 EF= و 001949/0 RMSE= انتخاب گردید. مناسب ترین مدل برای برآورد نسبت عمق ثانویه در مقطع ذوزنقه ای مدلی با 964/0 R2=، 9654/0 EF= و 318/0 RMSE= و برای برآورد طول نسبی جهش مدلی با 951/0 R2=، 9505/0 EF= و 159/3RMSE= بدست آمد. ارزیابی مدل های ارایه شده با نتایج آزمایشگاهی نشان می دهد این مدلها قادرند با دقت قابل قبولی نسبت عمق ثانویه و طول جهش هیدرولیکی واگرا را برآورد نمایند.
    کلیدواژگان: حوضچه آرامش واگرا، مدل رگرسیونی، جهش هیدرولیکی واگرا و حوضچه آرامش ذوزنقه ای
  • قربان قربانی نصرآباد، عبدالرضا قرنجیکی صفحه 37
    پنبه گیاهی است که نسبتا آب زیادی مصرف می کند و در مراحل رشد به مقدار و روش آبیاری واکنش نشان می دهد. با توجه به گسترش سیستم های آبیاری بارانی در سالهای اخیر لازم است برای محصولات مختلف از جمله پنبه مقایسه ای بین این روش و روش متداول آبیاری (آبیاری سطحی)، در مراحل مختلف رشد صورت گیرد. به همین منظور این طرح طی سه سال در قالب طرح کرتهای خرد شده با 3 تکرار اجرا شد که تیمارهای آبیاری در آن بعنوان کرت اصلی و ارقام ساحل و سپید پنبه بعنوان کرت فرعی بودند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که بین سالها از نظر عملکرد اختلاف معنی داری وجود نداشت. بین تیمارهای آبیاری از نظر عملکرد و وزن قوزه اختلاف معنی داری وجود داشت اما از نظر درصد زودرسی و تعداد قوزه در بوته اختلاف معنی داری وجود نداشت. بیشترین عملکرد با تیمار آبیاری شیاری بدست آمد که نسبت به آبیاری بارانی به میزان 3/19 درصد افزایش عملکرد داشت. بین دو رقم پنبه از نظر عملکرد و اجزا عملکرد اختلاف معنی دار وجود داشت بطوریکه عملکرد در رقم سپید به میزان 3/8 درصد از رقم ساحل بیشتر بود.
    کلیدواژگان: آبیاری بارانی، آبیا ری شیاری، پنبه و عملکرد
  • کامران عسگری، علی سلیمانی، پیام نجفی صفحه 45
    برای بررسی آثار استفاده از پساب فاضلاب تصفیه شده شهری بر شاخص عملکرد و اجزای آن در گیاه آفتابگردان، آزمایشی در سال زراعی 1382 در مزرعه آزمایشی تصفیه خانه جنوب اصفهان، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 3 تکرار اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی در این تحقیق شامل: آبیاری با آب معمولی به صورت نشتی (FIN)، آبیاری با پساب به صورت نشتی (FIW)، آبیاری با پساب به صورت قطره ای سطحی(SDI)، آبیاری با پساب به صورت قطره ای زیرسطحی در عمق 15 سانتی متری خاک (SDI15) و آبیاری به صورت قطره ای زیرسطحی در عمق 30 سانتی متری خاک (SDI30) بودند. نتایج نشان داد که آبیاری با پساب به صورت قطره ای زیرسطحی در عمق 30 سانتی متری خاک (SDI30) به طور معنی داری، حداکثر عملکرد دانه را نسبت به سایر تیمارها دارا بود و اختلاف معنی دار نشان داد. همچنین تیمارهایSDI15 و SDI30 بیشترین مقدار وزن هزاردانه و درصد پوکی دانه را داشتند و اختلاف معنی داری نسبت به سایر تیمارها نشان دادند. درمقابل آبیاری با آب معمولی به روش نشتی (FIW) در مقایسه با سایر تیمارها کمترین میزان عملکرد دانه و وزن هزار دانه را داشت. همچنین تیمارها از نظر درصد روغن اختلاف معنی داری با هم نشان ندادند. بر اساس نتایج این مطالعه آبیاری با پساب در مقایسه با آب معمولی تاثیر ویژه ای بر عملکرد دانه و وزن هزار دانه داشته و آبیاری با پساب در عمق 30 سانتی متری خاک در شرایط مشابه با مطالعه حاضر مناسب است.
    کلیدواژگان: پساب فاضلاب تصفیه شده، آبیاری قطره ای زیر سطحی و آفتابگردان
  • عادل باوی، حیدر علی کشکولی، سعید برومند نسب صفحه 53
    برای بررسی اثر شدت های مختلف باد، فشار، فواصل و آرایش آبپاش ها بر یکنواختی توزیع آب در آبیاری بارانی طرحی با استفاده از سه طیف شدت باد (5-0، 7-5 و 7 < متر بر ثانیه)، سه فشار متوسط آبپاش (35،40 و 45 متر) و سه فاصله آبپاش روی لوله فرعی (15، 18 و 21 متر) اجرا شد و آرایش های مختلف (مستطیلی، مربعی و مثلثی) برای همه تیمارها مشابه سازی و یکنواختی توزیع آب محاسبه گردید. نتایج حاصل از اجرای این طرح نشان داد که وقتی که سرعت باد متوسط باشد (7-5 متر بر ثانیه) ضریب یکنواختی 3/2 درصد نسبت به باد ملایم (5-0 متر برثانیه) کاهش می یابد. با افزایش سرعت باد تا حدود 7 متر برثانیه، کاهش ضریب یکنواختی در مقابل افزایش سرعت بادزیاد نیست، ولی در سرعت های بیشتر (بیشتر از 7 متر بر ثانیه) ضریب یکنواختی شدیدا کاهش می یابد (در این طیف ضریب یکنواختی 20 درصد کاهش داشته است). ضریب یکنواختی توزیع آب در فواصل 15×15 متر (نسبت فواصل آبپاش ها به قطر پراکنش 39/0×39/0) بیشترین مقدار و در فواصل 21×21 متر (نسبت فواصل آبپاش ها به قطر پراکنش 5/0×5/0) کمترین مقدار می باشد. با افزایش نسبت فواصل آبپاش ها به قطر پراکنش، ضریب یکنواختی مخصوصا در بادهای شدید کاهش یافته است، به همین دلیل توصیه می شود با افزایش سرعت باد، نسبت فواصل آبپاش ها را به قطر پراکنش کاهش داده و از آرایش های مربعی استفاده شود تا ضریب یکنواختی توزیع آب قابل قبول گردد.
    کلیدواژگان: فواصل آبپاش ها، آرایش آبپاش ها و قطر پراکنش
|
  • K. Fotoohi, J. Ahmadauli, A. Pedram Page 1

    The aim of applying water stresses are two fold: a) to enhance Water Use Efficiency (WUE) and, b) to reach optimum-agronomic objectives (including, enhancing certain qualitative parameters of the crop, preventing excessive growth of aerial shoots of crops like sugar beet, etc.). This study was performed to evaluate the effect of irrigation interrupting time and its influence on the quality and quantity of sugar beet. The experimental design used Completely Randomized Blocks (CRB) methodology with 5 treatments; one to five weeks irrigation interruption before harvesting. Each treatment was planted on 5 lines with a 7 m length. The row spacing was 60 cm and the plants were 20 cm apart. The results of simple and combined analysis of variance in twoyears for different traits (root yield, impure sugar yield and white sugar yield, sugar content) showed that there is no significant impact by varying the parameters within the 5% statistical variance. Also, results of mean comparison for white sugar yield in the combined analysis proved that the greatest yield belonged to the 4th and 5th treatments with 9.11 and 9.12 ton/ha, respectively. Therefore, there is no significant difference regarding characteristics studied in statistical group, though even in some cases water stress can improve quality and increase sugar content percentage. So, irrigation interruption 4-5 weeks before harvesting in October can be suggested.

  • L. Parviz, M. Kholghi, M. Malmir Page 9
    Water discharge is one of the main components for planning, management of waterresources as well as studies of reservoir operation. Therefore it is necessary to use somemethods for forecasting by disaggregation hydrological variables into finer time scales. In this research, artificial neural networks (ANN) have been used for disaggregation of annual into semi-annually and monthly series, disggregation. The models were basic, extended and feed forward back propagation (FFBP). Lake Uromiyeh river basin was selected as a case study for this study which is situated in North West of Iran. Streamflow data were taken from the rivers in the basin. Statistical measures including RMSE, MRE, and SE were calculated to investigate the accuracy of the results. The results indicated that the ANNs and extend models have better performance than basic model for seasonal streamflow forecasting but in smaller scales the extended model is recommended. Results indicated that the differences between observed and disaggregated streamflow series have been increased by presence trend in forecasted values because the effect of parameter estimation step. The statistical properties of variables like mean and standard deviation are also preserved using these models.
  • M. Miranzadeh, A.R. Mamanpoush Page 19
    Almost two-third of demand water of Zayandehrud basin, which is equal to 3500 million cubic meters, is supplied by groundwater, especially by wells. This water is used mainly for irrigation.Because of recent droughts and consequent decreased discharge of Zayandehrud, demand for groundwater has increased, leading to a sharp decline of groundwater levels in most of plains of the basin. Statistical analysis of meteorological data and pizometric wells shows a downward trend of drawdown of water table continues. This situation has created difficulties for developments of province Isfahan. So, it is urged to both decrease groundwater abstraction, and increase water productivity. To reach this objective, it would be useful to estimate the monthly abstracted groundwater in the irrigation networks. In this research, the necessary maps were prepared by using data collected from wells, questionnaires addressing the farmers, and Ilwis software. These maps once were superimposed, served to convert the annual abstracted well discharge in plaines to monthly abstracted discharge in the main irrigation networks. Finally, the gross rate of annual and monthly consumed water per hectare was obtained for irrigation networks of right bank of Nekoabad, left bank of Nekoabad, right bank of Abshar, left bank ofAbshar, Mahyar-Jarghooyeh, Borkhar and of average of total networks. The rate of annualconsumed water per hectare during agricultural year (Oct. 2003 to Oct. 2004) estimated for the mentioned networks were: 15011, 7014, 11509, 4952, 1444, 2662 and 5302 m3, respectively. These values may vary following climatic conditions, crop pattern and other parameters. Meanwhile their initial estimations and their comparison can help to improve water productivity in this basin.
  • M. Esmaeelivaraki, .H. Omid Page 27
    In this study, regression equations were derived for estimation of sequent depth ratio and relative jump length in gradually expanding stilling basin with trapezoidal and rectangular cross sections.Non-dimensional parameters were derived from the effective parameters in hydraulic jump using Buckingham π-theorem. Finally, 5 arrangements of parameter for estimation of sequent depth ratio and relative length of jump in trapezoidal stilling basin and 5 arrangements for the estimation of sequent depth ratio and relative jump length in rectangular basin were generated.The best equations for the sequent depth ratio and jump length were selected by comparison between the models, using R2 and RMSE. The best equations to estimate the sequent depth ratio and relative jump length in gradually expanding stilling basin with rectangular section were found with R2=0.989, EF=0.9895, RMSE=0.21264 and R2=0.951, EF=0.9528, RMSE=0.001949 respectively. By the same way, the best equations for estimation of the sequent depth ratio andrelative jump length in gradually expanding hydraulic jump with trapezoidal section were found with R2=0.964, EF=0.9654, RMSE=0.318 and R2=0.951, EF=0.9505, RMSE=3.159 respectively.Evaluation of the models with the experimental data shows that the models can fairly predict the characteristics of expanding hydraulic jump in rectangular and trapezoidal cross sections.
  • G. Ghorbani Nasrabad, A. Garanjiki Page 37
    Cotton is a water intensive plant which reacts to both quantity of water and method of irrigation at different growth stages. Because of developing sprinkler irrigation systems in recent years, it is necessary to compare sprinkler and conventional surface irrigation methods in different growth stages of different crops like cotton. Experiments were carried out between 2003 and 2005 using split plot designs which were repeated three times. Irrigation treatments in different growth stages were main plot and cotton varieties of Sahel and Sepid were taken as sub plot. The composite analysis results of cotton yield showed that there No significant difference between the annual yields. However, There was significant different on cotton yield and boll weight of irrigation treatments while, the different between the earliness percent and boll number per plantwas not significant. The highest yield obtained in furrow irrigation compared to sprinklerirrigation was an extra 19.3% yield. There was significant different between two cultivars on view of cotton yield and yield components so that Sepid had 8.3% higher.
  • K. Asgari, A. Solyimani, P. Najafi Page 45
    In order to calculate the effects of using treated municipal wastewater on Seed Yield and its Components in sunflower, this experiment was conducted in 2003, at experimental farm in south treatment plant in Isfahan. The experimental was randomized complete block design with five treatments and tree replications were used. Treatments were: Furrow irrigation with well water (FIN), surface drip irrigation with wastewater (SDI), subsurface drip irrigation with wastewater in 15cm depth (SDI15), subsurface drip irrigation with wastewater in 30cm depth (SDI30) and furrow irrigation with wastewater (FIW).Results show that, subsurface drip irrigation with wastewater in 30 cm depth as compared to other treatments, had higher seed yield and had seen noticeable difference. Also SDI15 and SDI30 treatments had higher 1000-seed weight and deaf percentage and had seen significant difference. Thus, furrow irrigation with wastewater (FIW) had lower Seed yield and 1000-seed weight as compared to other treatments. Also because ofdepending seed oil to Genes, treatments had no significant deference in this character. In SDI30, plants absorb water and essential elements, better than other treatments because water source is near the root zone. In conclusion application of treated municipal wastewater caused better yield growth compared to well water. Also because of the better soil moisture and nutrient available at root zone, application of wastewater with subsurface drip irrigation system at 30 cm depth, provided the highest yield.
  • A. Bavi, H.A. Kashkuli, S. Broumand Nasab Page 53
    In order to study the effects of wind velocity, operating pressure, various sprinkler layouts and spacing on water distribution uniformity in sprinkler irrigation system, a research project was conducted under three different wind velocities (0 - 5, 5 - 7, and > 7 m/s), using three operating pressures (35, 40 and 45m), three spacing on the lateral pipeline (15, 18 and 21m) and three different layouts (square, rectangular and triangular). Simulation experiments were conducted to estimate the water distribution uniformity. The results indicated that the distribution uniformity coefficient decreased with increasing of wind velocity. With the increase of wind velocity up to 7 m/s, the decrease of uniformity coefficient was not significant (the coefficient was reduced by 20% in the range of wind velocity applied). The highest water distribution uniformity coefficientoccurred for 15×15 m spacing while the lowest value was achieved for the spacing of 21×21 m and sprinkler spacing to spraying diameter of 0.5×0.5. With the increase of sprinklers spacing to the spraying diameter, uniformity coefficient is reduced, especially at higher wind velocities, therefore at higher wind velocities, it is recommended to reduce the sprinkler spacing to spraying diameter ratio and use square arrangement in order to achieve an acceptable uniformity.